حسابرس فردی است که با تسلط بر اصول حسابداری، قوانین مالیاتی و استانداردهای حسابرسی، به بررسی دقیق اسناد و مدارک مالی سازمان ها می پردازد. این فرآیند، نه تنها به منظور کشف خطاها و تخلفات مالی، بلکه برای ارائه راهکارهای بهبود سیستم های کنترل داخلی نیز انجام می شود.
حسابرسی تخصصی، در تعریفی مختصر و مفید، ابزاری کارآمد برای اطمینان از صحت و سلامت مالی است. اما حسابرس کیست؟ در فرآیند حسابرس نقش اول، حسابرس است که ما در سامان حسابان قصد داریم این نقش را بررسی کرده و عمق وظایف و مسئولیت های حساب رسان را نمایان کنیم ، با ما همراه باشید تا بدانید حسابرس کیست و چه می کند؟
حسابرس: نگهبان صحت مالی
حساب رسان با تیزبینی و دقت وسواس گونه خود، به دنبال شفاف سازی و اعتبار بخشیدن به اطلاعات مالی کسب و کار شما هستند.
در واقع حسابرسی را اگر با دیدی تخصصی بنگریم درخواهیم یافت که پروسه یا فرایندی فراتر از یک عملیات معمول مالی است. این حوزه نیازمند ذکاوتی خاص است که در ان فرد، تحلیل سیستم مالی را بر عهده دارد، تبحر در تشخیص ناهنجاری ها و توانایی حل مسائل پیچیده حوزه مالی استکه یک حسابرس را حتی از یک حسابدار حرفه ای سوا می کند.
حساب رسان در این حوزه، به عنوان کارشناسان خبره، نقش بسزایی در ارتقای شفافیت و اعتماد عمومی به سیستم های مالی ایفا می کنند.
وظایف حسابرس چیست؟
وظایف حساب رسان بسیار گسترده و متنوع است و حوزه شمول آن بحدی گسترده است که شاید نتوان در یک نوشته آن را گنجاند اما بیایید مرور کنیم که وظایف حسابرس حرفه ای به طور کلی چیست؟
بررسی اسناد و مدارک مالی (Audit Evidence)در واقع اولین و مهمترین وظیفه یک حسابرس است؛ حساب رسان موظف هستند تا تمامی اسناد مالی سازمان را با دقت بررسی کنند. این اسناد شامل دفاتر کل، صورت های مالی، فاکتورها، رسیدهای بانکی و سایر مستندات مالی است. هدف از این بررسی، اطمینان از صحت و کامل بودن اطلاعات مالی است.
یک حسابرس ممکن است با بررسی تطبیقی فاکتورهای خرید با دفاتر مالی، متوجه اختلافاتی در ثبت اطلاعات شود. این اختلافات می تواند ناشی از خطاهای انسانی یا حتی تخلفات مالی باشد.
ارزیابی سیستم کنترل داخلی (Internal Control Evaluation)؛ این سیستم ، مجموعه ای از فرآیندها و سیاست هایی است که برای اطمینان از صحت اطلاعات مالی و جلوگیری از تقلب طراحی شده اند. حساب رسان کاربلد در واقع، موظف هستند تا این سیستم ها را ارزیابی کرده و نقاط ضعف آن ها درک نمایند و آن را از دل سیستم استخراج کنند ، اگر یک سازمان حسابرسی داخلی ضعیفی داشته باشد، ممکن است حسابرس پیشنهاداتی برای بهبود فرآیندهای تأییدیه های مالی ارائه دهد.
کشف تقلب و تخلفات مالی (Fraud Detection)، روشن است که حسابرس قرار است دست متقلب را رو کند! این افشای تقلب نیازمند دانش عمیق در حوزه های حقوقی و مالی است. حساب رسان از تکنیک های پیشرفته ای مانند تحلیل انحرافات و پایش هوشمندانه استفاده می کنند تا هرگونه تخلف مالی را شناسایی کنند، برای مثال یک حسابرس ممکن است با بررسی تراکنش های غیرعادی بانکی، متوجه شود که یکی از کارکنان سازمان از منابع مالی سوءاستفاده کرده است.
در نوشته دیگری در همین سایت موضوع تقلب مالی را موشکافانه تر بررسی کرده ایم که به مطالعه آن مقاله هم دعوتید!
تهیه گزارش حسابرسی (Audit Report) هر بررسی تخصصی یک نتیجه گیری دارد و نتیجه گیری عملیات حسابرسی هم گزارش آن است! پس از اتمام فرآیند حسابرسی، حساب رسان موظف هستند تا گزارش هایی تهیه کنند که شامل یافته ها، نقاط قوت و ضعف سیستم مالی سازمان است. این گزارش ها باید به گونه ای تنظیم شوند که شفافیت اطلاعاتی داشته باشد و برای مدیران قابلیت اتکا را تضمین کنند، یک حسابرس باید بتواند از بند بند گزارش ارائه شده خود با اسناد و مدارک دفاع جانانه کند!
رعایت استانداردهای حسابرسی (Compliance with Auditing Standards)، هر تحلیل از هر نوعی که باشد، یک معیار یا خط کش می خواهد تا بتوان گفت آیا عملیات به اندازه معیار و سنجه ها خوب بوده یا خیر، خط کش و سنجه حساب رسان، استانداردهای حساب رسی است، حساب رسان باید همواره استانداردهای بین المللی حسابرسی (ISA) و قوانین داخلی کشورشان را رعایت کنند که مستلزم شناخت بسیار دقیقی از استانداردها است.
ارائه مشاوره مالی و بهبود فرآیندها ؛ حساب رسان نه تنها به بررسی اسناد مالی می پردازند، بلکه می توانند به عنوان مشاوران مالی، راهکارهایی برای بهبود فرآیندهای مالی سازمان ارائه دهند. این راهکارها می توانند شامل بهینه سازی سیستم های مالی، کاهش هزینه ها و افزایش سودآوری باشند. مثال: یک حسابرس ممکن است با تحلیل هزینه های سازمان، پیشنهاداتی برای کاهش هزینه های غیرضروری ارائه دهد.
مسئولیت های حرفه ای حساب رسان
حساب رسان نه تنها در قبال سازمان های تحت حساب رسی، بلکه در برابر ذینفعان، دولت و جامعه نیز مسئولیت های سنگینی بر عهده دارند. این مسئولیت ها شامل رعایت امانت داری، پرهیز از تعارض منافع و حفظ محرمانگی اطلاعات است. همچنین، حساب رسان باید همواره به روزترین دانش ها و مهارت های حرفه ای را فراگیرند تا بتوانند در مواجهه با چالش های گیج کننده مالی، عملکردی مطلوب ارائه دهند.
برای داشتن اخلاق حرفه ای گاهی حساب رسان در موقعیت های دشواری قرار می گیرند، اخلاق حرفه ای، پایه ی اعتماد عمومی به گزارش های مالی است و حساب رسان باید همواره این اصول را رعایت کنند. اما این اصول چه هستند و چگونه در عمل پیاده می شوند؟
استقلال و بی طرفی یعنی یک حسابرس باید مانند “قاضی بی طرف” عمل کند و تحت تأثیر هیچ گونه فشار حتی از سمت مدیریت قرار نگیرد و این کار سختی است! حسابرس باید همیشه حق بگوید، حتی اگر به ضررش باشد!
حساب رسان به اطلاعات حساسی دسترسی دارند که می تواند مانند شمشیر دو لبه عمل کند. از یک سو، این اطلاعات برای انجام حسابرسی ضروری است، و از سوی دیگر، افشای آن ها می تواند به سازمان ها آسیب بزند. رازداری، یکی از اصول اخلاقی است که حساب رسان باید همواره آن را رعایت کنند. به عبارت دیگر، حساب رسان باید مانند امین مشاغل عمل کنند.
جدول وظایف حساب رسان
در جدول زیر، خلاصه ای از وظایف کلیدی حساب رسان و مثال های مرتبط با هر یک ارائه شده است:
| وظیفه | توضیحات | مثال |
| بررسی اسناد مالی | بررسی دفاتر کل، صورت های مالی و فاکتورها | شناسایی اختلافات در ثبت فاکتورهای خرید |
| ارزیابی سیستم کنترل داخلی | تحلیل فرآیندهای کنترل داخلی و شناسایی نقاط ضعف | ارائه پیشنهادات برای بهبود فرآیندهای تأییدیه های مالی |
| کشف تقلب و تخلفات مالی | استفاده از تکنیک های پیشرفته برای شناسایی تخلفات مالی | شناسایی سوءاستفاده از منابع مالی توسط کارکنان |
| تهیه گزارش حسابرسی | تنظیم گزارش های جامع شامل یافته ها و پیشنهادات | ارائه گزارش هایی با توصیه های بهبود سیستم های کنترل داخلی |
| رعایت استانداردهای حسابرسی | اطمینان از تطابق فرآیندهای حسابرسی با استانداردهای بین المللی | بررسی تطابق فرآیندها با استانداردهای ISA |
| ارائه مشاوره مالی | ارائه راهکارهای بهبود فرآیندهای مالی و افزایش سودآوری | پیشنهاد کاهش هزینه های غیرضروری |
نمودار فرآیند حساب رسی
در نمودار زیر، مراحل اصلی فرآیند حسابرسی به صورت شماتیک نمایش داده شده است:
چالش های حساب رسان را می شناسید؟
حسابرسی در بر خلاف گذشته که به بررسی دفاتر مالی و تطابق ارقام محدود می شد، اکنون حضور در میدان نبردی پیچیده است هوش بالا، تخصص عمیق و اخلاق حرفه ای است اما حتی اگر حسابرس این سه ویژگی را یکجا داشته باشد باز هم به چالشهایی برخورد می کند :
قوانین مالی و مالیاتی هر روز سخت تر و متنوع تر می شوند، گویی قانون گذاران تصمیم گرفته اند حساب رسان را با معمای بی پایان روبرو کنند! از قوانین بین المللی مانند IFRS تا مقررات محلی، حساب رسان باید همواره به روز باشند و دانش خود را ارتقا دهند. یک حسابرس امروزی باید مانند بصورت چندوجهی عمل کند که همزمان بر قوانین مالیاتی، استانداردهای حسابداری و حتی قوانین تجارت بین الملل مسلط باشد.
متاسفانه دانش متقلبین هم همراه با دانش حساب رسان پیشرفت می کند و حتی گاهی یک قدم جلوتر! تقلب های مالی دیگر به روش های ساده ای مانند دستکاری دفاتر محدود نمی شوند. امروزه، متقلبان از فناوری های پیشرفته و روش های پیچیده ای مانند مهندسی مالی استفاده می کنند. حساب رسان باید مانند یک کارآگاه رفتار و عمل کنند و در مقابل تقلب های پیچیده با استفاده از ابزارهای تحلیلی پیشرفته، ردپای این تخلفات را پیدا کنند و بتوانند در این موش و گربه بازی پیروز باشند!
در عصر داده های بزرگ هستیم و حساب رسان با حجم عظیمی از اطلاعات حساس روبرو هستند. از یک سو، آن ها باید به این داده ها دسترسی داشته باشند تا کار خود را به درستی انجام دهند، و از سوی دیگر، باید حریم خصوصی افراد و سازمان ها را حفظ کنند.
صداقت و شفافیت، دو اصل اساسی هستند که اعتماد عمومی به حسابرسی را تضمین می کنند ؛ این موضوع گاهی نیازمند شجاعت است، به ویژه زمانی که گزارش ها حاوی اطلاعات ناخوشایندی برای سازمان ها باشند اما یک حسابرس باید بتواند حقیقت تلخ را روشن کند چراکه قطعاً بهتر از دروغ شیرین است!
مهارت های مورد نیاز برای حسابرسان
شاید بپرسید جعبه ابزار حساب رسان برای انجام وظایف خود چیست؟ مهارت کسب شده از دانش و تجربه و البته ابزارهایی مانند نرم افزارهای مالی ؛ حساب رسان باید توانایی تحلیل داده های پیچیده مالی را داشته باشند. این مهارت به آن ها کمک می کند تا الگوهای غیرعادی و تخلفات مالی را شناسایی کنند.
تسلط بر نرم افزارهای حسابداری و ابزارهای تحلیل داده، یکی از مهارت های ضروری برای حساب رسان است. این دانش به آن ها کمک می کند تا فرآیندهای حسابرسی را سریع تر و دقیق تر انجام دهند.
حساب رسان باید بتوانند گزارش های خود را به صورت شفاف و قابل فهم ارائه دهند. این مهارت به آن ها کمک می کند تا با ذینفعان به طور مؤثر ارتباط برقرار کنند. آشنایی با قوانین مالیاتی و تجاری، یکی دیگر از مهارت های موجود در جعبه ابزار حسابرسی است که این دانش به آن ها کمک می کند تا از تطابق فعالیت های سازمان با قوانین اطمینان حاصل کنند.