حسابرسی مالیاتی: تضمین شفافیت و انطباق

حسابرسی مالیاتی یکی از مهمترین فرآیندهای نظارتی در سیستم مالیات هر کشور محسوب می شود. این عملیات شامل بررسی دقیق اسناد و مدارک مالی مؤدیان مالیاتی به منظور اطمینان از صحت و دقت اطلاعات ارائه شده و تطابق آنها با قوانین و مقررات مالیاتی است که نه تنها به عنوان ابزاری برای تضمین شفافیت و صحت اطلاعات مالی شناخته می شود، بلکه به عنوان مکانیزمی برای اطمینان از اجرای قوانین مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی یا تقلب مالی نیز عمل می کند که نیاز هر کشور است!

در این مقاله از موسسه حسابرسی سامان حسابان، به بررسی جامع و دقیق مراحل و فرآیند حسابرسی مالیاتی می پردازیم، با ما همراه باشید. از آنجا که مراحل انجام حسابرسی مالیاتی و شناخت آن اهمیت ویژه دارد ما ابتدا به بررسی این مراحل می پردازیم و سپس در ادامه انواع حسابرسی مالیاتی و مهلت های مهم را نیز بررسی و مرور خواهیم کرد.

مراحل حسابرسی مالیاتی

سوال اول این است که چه کسانی مورد حسابرسی مالیاتی قرار می گیرند؟ پس اولین مرحله در فرآیند حسابرسی مالیاتی، تشخیص و انتخاب مؤدیانی است که باید مورد بررسی قرار گیرند. این انتخاب می تواند بر اساس معیارهای مختلفی انجام شود، گاهی مؤدیانی که دارای ریسک مالیاتی بالایی هستند، مانند شرکتهای بزرگ با تراکنش های مالی پیچیده، برای حسابرسان جذاب تر هستند و سریع تر به سراغ این نوع شرکت ها می روند.

در برخی موارد هم، مؤدیان به صورت تصادفی برای حسابرسی انتخاب می شوند تا از هرگونه تبعیض جلوگیری شود و البته گاهی اوقات، بر اساس شکایات یا گزارشاتی که از سوی اشخاص ثالث مطرح می شود مودی برای حسابرسی انتخاب می شود.

پس از انتخاب مؤدی، اداره مالیاتی اخطار رسمی حسابرسی را برای وی ارسال می کند. این اخطار شامل اطلاعاتی درباره زمان، مکان و اسناد مورد نیاز برای حسابرسی است. مؤدی م بایست در زمان مشخص شده، کلیه اسناد و مدارک مالی خود را آماده کرده و در اختیار مأموران حسابرسی قرار دهد تا آن ها بتوانند براحتی مدارک را بررسی کرده و عملیات حسابرسی را انجام دهند.

در این مرحله، مأموران حسابرسی به بررسی اولیه اسناد و مدارک مالی مؤدی میپردازند. این بررسی شامل موارد زیر است:

• بررسی ترازنامه، صورت سود و زیان، و صورت جریان وجوه نقد.
• بررسی دفتر کل، دفتر معین، و اسناد حسابداری دیگر.
• بررسی فاکتورها، رسیدها، قراردادها، و سایر اسناد پشتیبان.

معمولاً اینگونه است که مأموران حسابرسی از آزمون های تحلیلی برای ارزیابی صحت و قابلیت اتکای اطلاعات مالی استفاده می کنند. این آزمونها شامل این موارد است:

• بررسی روند تغییرات اقلام مالی در طول زمان و مقایسه آنها با دوره های مالی قبلی.
• محاسبه و تحلیل نسبت های مالی مانند نسبت جاری و نسبت سودآوری.
• شناسایی و بررسی انحرافات قابل توجه از استانداردهای صنعت یا پیش بینی های مالی.

بررسی تطبیقی با قوانین مالیاتی مرحله بعدی در فرایند حسابرسی مالیاتی است که در این مرحله، مأموران حسابرسی به بررسی تطبیقی اطلاعات مالی مؤدی با قوانین و مقررات مالیاتی خواهند پرداخت که شامل :

• اطمینان از اینکه مالیات محاسبه شده بر اساس قوانین فعلی و با در نظر گرفتن کلیه معافیت ها و تخفیف های قانونی انجام شده است.
• بررسی معاملات بین شرکت های مرتبط به منظور جلوگیری از انتقال سود و فرار مالیاتی.
• و اطمینان از اینکه صورتهای مالی بر اساس استانداردهای حسابداری ملی یا بین المللی تهیه شده است.

در حسابرسی مالیاتی چه مواردی بررسی می شوند؟

تهیه گزارش حسابرسی مالیاتی

تهیه گزارش حسابرسی مالیاتی، یکی از مراحل پایانی و بسیار مهم در پروسه حسابرسی مالیاتی است. این گزارش به عنوان سند رسمی، نتایج بررسی‌ها و تحلیل‌های انجام‌شده توسط مأموران مالیاتی را به طور شفاف و دقیق ارائه می‌دهد. گزارش حسابرسی مالیاتی نه تنها برای اداره مالیاتی، بلکه برای مؤدی نیز حائز اهمیت است، چرا که بر اساس آن، تصمیمات نهایی درباره میزان مالیات متعلقه، جریمه‌ها، یا حتی بازپرداخت‌های احتمالی اتخاذ می‌شود در واقع این گزارش است که تکلیف مالیات را مشخص می‌کند!

بخش‌های این گزارش را مرور کنیم:

بخش اول گزارش، یافته‌های حسابرسی مالیاتی است که در واقع خلاصه‌ای از مهم‌ترین نتایج و کشفیات مأموران مالیاتی را در طول فرآیند بررسی ارائه می‌دهد. این بخش به ما چه می‌گوید؟

1. خطاها و اشتباهات محاسباتی: در این بخش، خطاهای شناسایی‌شده در محاسبات مالیاتی مؤدی ذکر می‌شود. این خطاها ممکن است شامل اشتباهات در محاسبه پایه مالیاتی، عدم اعمال صحیح نرخ‌های مالیاتی، یا اشتباه در اعمال معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی باشد.
2. تخلفات مالیاتی: اگر در طول حسابرسی شواهدی از تخلفات مالیاتی مانند فرار مالیاتی، عدم ثبت درآمدها، یا ثبت هزینه‌های غیرواقعی مشاهده شود، این موارد به طور دقیق در گزارش ذکر می‌شوند.
3. عدم تطابق با قوانین مالیاتی: در طی حسابرسی مالیاتی، مأموران مالیاتی باید بررسی کنند که آیا مؤدی به طور کامل و دقیق به قوانین و مقررات مالیاتی پایبند بوده است یا خیر. هرگونه عدم تطابق با این قوانین در این بخش گزارش می‌شود.

یافته‌های حسابرسی مالیاتی باید به گونه‌ای ارائه شوند که برای خواننده گزارش (اعم از مؤدی یا مراجع مالیاتی) کاملاً شفاف و قابل درک باشند. این بخش معمولاً با ذکر شواهد و مستندات پشتیبان همراه است تا اعتبار گزارش افزایش یابد.

بخش دوم گزارش حسابرسی مالیاتی، تعدیلات پیشنهادی است، یعنی پس از شناسایی خطاها یا اشتباهات در محاسبات مالیاتی، مأموران مالیاتی پیشنهاداتی برای تعدیلات لازم ارائه می‌کنند.

اگر پایه مالیاتی به درستی محاسبه نشده باشد، مأموران پیشنهاد می‌کنند که پایه مالیاتی اصلاح شود. این ممکن است شامل افزایش یا کاهش پایه مالیاتی بر اساس شواهد و مدارک باشد و در صورتی که نرخ‌های مالیاتی به درستی اعمال نشده باشند، مأموران پیشنهاد می‌کنند که مالیات متعلقه با نرخ‌های صحیح محاسبه شود.

همچنین اگر مؤدی از معافیت‌ها یا تخفیف‌های مالیاتی بهره‌مند نشده باشد، مأموران پیشنهاد می‌کنند که این موارد اعمال شوند.

بخش توصیه‌ها در گزارش حسابرسی مالیاتی، شامل پیشنهاداتی است که مأموران مالیاتی برای بهبود سیستم‌های مالی و مالیاتی مؤدی ارائه می‌دهند. مأموران ممکن است توصیه‌هایی برای تقویت سیستم‌های کنترل داخلی مؤدی ارائه دهند تا از وقوع خطاها یا تخلفات مالیاتی در آینده جلوگیری شود و همچنین پیشنهاداتی برای بهبود فرآیندهای مالی مؤدی ارائه می‌گردد تا از تکرار خطاها یا تخلفات جلوگیری شود.

محاسبه مالیات متعلقه

در این بخش، مأموران مالیاتی بر اساس یافته‌ها و تعدیلات پیشنهادی، مالیات متعلقه مؤدی را محاسبه می‌کنند:

• مالیات بر درآمد: محاسبه مالیات بر درآمد مؤدی بر اساس پایه مالیاتی اصلاح‌شده و نرخ‌های صحیح مالیاتی.
• مالیات بر ارزش افزوده (VAT): در صورتی که مؤدی مشمول مالیات بر ارزش افزوده باشد، این مالیات نیز محاسبه و در گزارش ذکر می‌شود.
• جریمه‌ها و بهره‌های تأخیر: اگر مؤدی در پرداخت مالیات تأخیر داشته باشد، جریمه‌ها و بهره‌های متعلقه نیز محاسبه و در گزارش ذکر می‌شوند.

در بخش پایانی گزارش، مأموران مالیاتی نتیجه‌گیری نهایی خود را ارائه می‌دهند؛ اگر هیچ خطا یا تخلفی شناسایی نشود، مأموران مالیاتی صحت اظهارنامه مالیاتی مؤدی را تأیید می‌کنند، چنانچه محاسبات مالیاتی مؤدی نیاز به تعدیل داشته باشد، مأموران مالیاتی درخواست پرداخت مالیات اضافی را مطرح می‌کنند و در نهایت، در صورت شناسایی تخلفات جدی مالیاتی، پرونده ممکن است به مراجع قضایی مالیاتی ارجاع داده شود!

حالا گزارش حسابرسی به دو نسخه به مؤدی و اداره مالیاتی ارائه می‌شود. مؤدی فرصت دارد تا در صورت وجود هرگونه اختلاف‌نظر، اعتراض خود را به‌صورت کتبی به اداره مالیاتی ارائه دهد. در صورت عدم توافق، پرونده به مراجع قضایی مالیاتی ارجاع داده می‌شود.

پس از صدور رأی نهایی، مؤدی موظف است به تصمیمات اتخاذ‌شده عمل کند. این تصمیمات می‌تواند شامل پرداخت مالیات اضافی، دریافت بازپرداخت مالیات، یا انجام تعدیلات لازم در صورت‌های مالی باشد.

خوب است بدانید که اداره مالیاتی ممکن است پس از اتمام حسابرسی، به منظور اطمینان از اجرای صحیح تصمیمات، نظارت‌های بعدی را انجام دهد. این نظارت‌ها می‌تواند شامل بررسی‌های دوره‌ای یا درخواست اسناد و مدارک اضافی باشد.

انواع حسابرسی مالیاتی

حسابرسی مالیاتی به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود که هر یک اهداف خاصی را دنبال می‌کنند:

مهلت‌های حسابرسی مالیاتی

مهلت‌های حسابرسی مالیاتی از جمله موضوعات مهمی است که هم برای مؤدیان و هم برای اداره مالیاتی حائز اهمیت است. این مهلت‌ها بر اساس قوانین مالیاتی تعیین می‌شوند و رعایت آن‌ها الزامی است.

مهلت شروع حسابرسی: بر اساس قوانین مالیاتی، اداره مالیاتی معمولاً تا 5 سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه مالیاتی فرصت دارد تا فرآیند حسابرسی را آغاز کند. این مهلت به منظور حفظ حقوق مؤدی و جلوگیری از بررسی‌های طولانی‌مدت تعیین شده است.

مهلت انجام حسابرسی: پس از شروع حسابرسی، اداره مالیاتی موظف است فرآیند حسابرسی را در مدت زمان معقولی به پایان برساند. این مدت معمولاً بین 6 ماه تا 1 سال است، اما ممکن است در موارد خاص و با موافقت مراجع بالاتر تمدید شود.

مهلت اعتراض به گزارش حسابرسی: پس از اتمام حسابرسی و ارائه گزارش نهایی، مؤدی فرصت دارد تا در صورت وجود هرگونه اختلاف‌نظر، اعتراض خود را به‌صورت کتبی به اداره مالیاتی ارائه دهد. این مهلت معمولاً 30 روز از تاریخ دریافت گزارش حسابرسی است.

مهلت پرداخت مالیات پس از حسابرسی: در صورتی که حسابرسی منجر به تشخیص مالیات اضافی شود، مؤدی موظف است ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغیه، مالیات متعلقه را پرداخت کند. در صورت عدم پرداخت، جریمه‌های مالیاتی و بهره تأخیر به آن اضافه می‌شود.

در نهایت باید بدانید که حسابرسی مالیاتی عملیاتی بسیار حساس است که نیازمند دقت، دانش تخصصی و آگاهی کامل از قوانین و مقررات مالیاتی است. هرگونه خطا یا سهل‌انگاری در این فرآیند می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین، پرداخت مالیات اضافی یا حتی مشکلات حقوقی برای مؤدیان شود. بنابراین، آمادگی کامل و رعایت دقیق قوانین مالیاتی نه تنها از بروز مشکلات جلوگیری می‌کند، بلکه به شما کمک می‌کند تا از حقوق خود به عنوان مؤدی به بهترین شکل ممکن دفاع کنید.

اگر می‌خواهید در فرآیند حسابرسی مالیاتی با اطمینان کامل عمل کنید و از هرگونه مشکل یا چالش غیرمنتظره جلوگیری نمایید، تیم متخصص ما در کنار شماست. ما با سال‌ها تجربه در زمینه حسابرسی مالیاتی و آگاهی کامل از قوانین و مقررات مالیاتی، آماده‌ایم تا شما را در هر مرحله از این فرآیند همراهی کنیم؛ کافیست با ما در تماس باشید.

مشاوره رایگان بگیرید